Inleiding

De piramide van Maslow (behoeftepiramide) is een theorie die de behoefte van de mens in kaart brengt. Maslow beschrijft in zijn theorie 5 universele behoeften van de mens en brengt hiërarchie aan in deze behoeften. Maslow stelt dat er in de bevrediging van deze behoeftes een volgordelijkheid zit. De mens gaat eerst op zoek naar eten & drinken voordat het op zoek gaat naar sociale erkenning.    

1. Lichamelijke behoeften (Physiological Needs); Maslow doelt met de zogenaamde fysiologische behoeften op de meest basale behoeften van de mens om het menselijk lichaam te kunnen laten functioneren. Denk daarbij aan de lichamelijke behoeften als lucht, voedsel, slaap en de mogelijkheid om naar het toilet te gaan. Zonder bevrediging van deze behoeften kan een mens niet of slechts gedeeltelijk functioneren.

2. Fysieke Veiligheid & Economische zekerheid (Safety Needs); als voorzien is in de lichamelijke behoeften gaat de mens op zoek naar bestaanszekerheid. De mens gaat zich in groepen organiseren. Om zo fysieke veiligheid en economische zekerheid te creëren. Bij deze basale behoefte gaat het over begrippen als het hebben van een huis, een baan, jezelf kunnen verdedigen, verzekeren en over het aangaan van relaties met anderen.

3. Sociaal Contact (Socials Needs); Maslow stelt dat als wordt voorzien in lichamelijke behoeften en in bestaanszekerheid de mens op zoek gaat naar sociaal contact. De mens wil ergens bij horen. De mens heeft behoefte aan liefde en sociale verbondenheid. Mensen zijn op zoek naar groepen waarmee ze zichzelf vereenzelvigen. En willen van zo'n groep onderdeel uitmaken. 

4. Waardering & Erkenning (Esteem Needs); als voorzien is in de lichamelijke-, veiligheids- en sociale behoefte streeft de mens naar eigenwaarde en status binnen de groep. Waarbij Maslow bij eigenwaarde doelt op de zelfverzekerdheid waarin de mens in de wereld staat. Wat weer direct samenhangt met de waardering van anderen. Bij de behoefte aan status staat de behoefte aan respect, dominantie, belangrijkheid en succes centraal.

5. Zelfontplooiing (Selfactualisation); als ook in de behoefte aan waardering en erkenning wordt voldaan streeft de mens naar persoonlijke groei. De mens streeft ernaar om haar talenten maximaal te ontwikkelen. Aan deze behoefte wordt echter pas invulling gegeven als de mens nog energie en middelen over heeft nadat in de andere bovenstaande behoeften is voorzien.

Gebruik Piramide van Maslow

De behoeftepiramide van Maslow wordt breed toegepast. In de economie, psychologie, sociologie, organisatiekunde en marketing speelt de hiërarchie van de menselijke behoefte een belangrijke rol. Omdat met de behoeftepiramide duidelijk wordt van mensen motiveert. Zo wordt in economisch slechte tijden geadviseerd om te investeren in bedrijven die voedingsmiddelen produceren. Immers ook in economisch slechte tijden moeten mensen blijven eten en drinken. En proberen verzekeringsbedrijven hun verzekeringen te verkopen door in te spelen op de behoefte aan bestaanszekerheid. En gebruiken organisaties de Piramide van Maslow om te kijken hoe de medewerkers het best gemotiveerd kunnen worden. 

Kanttekeningen

Ondanks het vele gebruik  van de behoeftepiramide bestaat er veel kritiek op de Piramide van Maslow. Niet in de laatste plaats door Maslow zelf. Maslow zelf vindt het overigens merkwaardig dat de piramide op allerlei manieren wordt ingezet zonder dat er naar de werking ervan echt onderzoek is gedaan. De kritiek op de piramide van Maslow spitst zich toe op:

• Volgordelijkheid van behoeften; de stelling van Maslow dat mensen hun behoefte in een bepaalde volgorde (eerste eten en drinken, dan een dak boven het hoofd, dan sociale erkenning en tenslotte zelfontplooiing) nastreven is nooit wetenschappelijk onderbouwd. Sterker nog, onderzoek toont juist aan dat mensen tegelijkertijd meerdere behoeften nastreven. Of 'hogere' behoeften nastreven terwijl de basale behoeften nog niet zijn bevredigd. Denk bijvoorbeeld aan kunstenaars die streven naar continue persoonlijke groei terwijl ze vaak in armoede leven.  
  

• Sociaal Culturele Factoren; bevrediging van behoefte is relatief en sociaal cultureel bepaald. Zo hebben ouderen in niet-westerse maatschappijen vaak een belangrijker rol dan in westerse landen. En kennen we in westerse landen meer eenzaamheid onder ouderen. De waardering van een behoefte is daarmee ook sociaal cultureel bepaald. Behoeften zijn daarmee minder universeel dan Maslow veronderstelt. 

Er is ongetwijfeld af te dingen op de Piramide van Maslow. Niet in de laatste plaats omdat het wetenschappelijk bewijs van de volgordelijkheid nogal dun is. Toch wordt de piramide veelvuldig en breed gebruikt en wordt deze in de wetenschappelijke literatuur vaak aangehaald. De kracht van de piramide is dan ook dat Maslow met zijn piramide voorziet in een brede behoefte van marketeers, organisatiedeskundigen en economen om meer inzicht te krijgen in wat mensen nu motiveert. En er vooralsnog, na al die jaren, nog steeds geen beter alternatief bestaat.

Maslow als grondlegger Human Relations Beweging

Human Relations is een stroming binnen het vakgebied Organisatie & Management die stelt dat het handelen van de medewerkers is te beïnvloeden door hen te motiveren. Door enerzijds in te spelen op de behoefte van de individuele medewerker en op de groepsdynamiek anderzijds. Wellicht een open deur. In de jaren '30 van de vorige eeuw, was het ontstaan van de mensgerichte aansturing van organisaties een revolutionaire ontwikkeling.

• De mens als arbeider; het ontstaan van human relations als managementstroming is mede een reactie op het scientific management van de periode 1880-2030. In deze klassieke organisatietheorie ligt de nadruk op efficiency door taakspecialisatie. Waar de medewerker wordt beschouwd als een 'domme' arbeidskracht. Medewerkers ontvangen op basis van tijd- en bewegingsanalyses gedetailleerde instructies hoe zij het werk moeten uitvoeren. Waarbij eigen initiatief en meedenken van de arbeider niet op prijs wordt gesteld.

• De mens als medewerker; in de human relations benadering wordt de medewerker als mens gezien en de organisatie als een verzameling van mensen met een gemeenschappelijk doel. Met deze zienswijze wordt het aansturen van organisaties ook lastiger. Het sturen op de individuele behoefte van medewerkers en hun onderlinge relaties (human relations....) is nu eenmaal complexer dan het aansturen van duidelijk afgebakende taken zoals bij scientific management het geval was.

Met het ontstaan van de human relations benadering hebben begrippen als persoonlijke aandacht, persoonlijke ontwikkeling, arbeidsmotivatie, groepsdynamiek en samenwerking hun intrede gedaan. Aspecten die in de huidige tijd nog steeds een belangrijke rol spelen in het denken over de aansturing van organisaties. Andere grote contribuanten aan de human relations beweging zijn Elton Mayo en Mary Parker Follett.