Maatschappelijke aanvaardbare normen

Het maatschappelijk belang dat aan de correctheid van financiële verslaglegging wordt gehecht, is groot. Beleggers, bankiers, leveranciers en andere betrokkenen moeten erop kunnen vertrouwen dat de gepubliceerde cijfers juist en volledig zijn, en een realistisch beeld geven. Er is echter niet één goede manier voor winstbepaling en balanswaardering. In de wet wordt daarom aangegeven dat winstbepaling en balanswaardering moet plaatsvinden op basis van maatschappelijk aanvaardbare normen. Deze maatschappelijke normen zijn geconcretiseerd in de volgende beginselen:

• Voorzichtigheidsbeginsel; dit beginsel houdt in dat je kosten al moet nemen als deze te voorzien zijn. En dat je opbrengsten pas moet meerekenen bij het bepalen van de winst wanneer je zeker weet dat je ze binnen hebt (realisatieprincipe). Dit om te voorkomen dat een bedrijf winst rapporteert waarvan nog niet helemaal zeker of deze zich gaat voordoen. Door 'voorzichtig' het resultaat te verantwoorden in bijvoorbeeld de kwartaalcijfers of de jaarrekening worden investeerders als aandeelhouders en kredietverschaffers beschermd.  

• Matchingbeginsel; houdt in dat bij de waardering en bepaling van het resultaat niet het moment van betaling of ontvangst bepalend is, maar dat kosten en opbrengsten moeten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Een goed voorbeeld hiervan zijn de zogenaamde afschrijvingskosten. Je brengt niet de aanschaf van het bestelbusje in één keer ten laste van de winst- en verliesrekening. Daarentegen breng je wel jaarlijks (afhankelijk van de economische levensduur) de afschrijvingskosten ten laste van de winst- en verliesrekening.

• Continuïteitsbeginsel; houdt in dat bij waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat moet worden uitgegaan van de veronderstelling dat de activiteiten waarvoor deze dienen, worden voortgezet. Toepassing van dit beginsel betekent bijvoorbeeld dat de voorraad gewaardeerd moet worden tegen de aanschaffingsprijs en niet tegen de vermoedelijke opbrengst bij liquidatieverkoop van de voorraad.

• Bestendige gedragslijn; houdt in dat een onderneming over de jaren heen zoveel mogelijk dezelfde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling moet hanteren en zoveel mogelijk de indeling van de balans en winst- en verliesrekening gelijk moet houden. Alleen als er gegronde redenen bestaan is een stelselverandering toegestaan. Als er zo’n verandering is moet deze met de redenen worden opgenomen in de toelichting.

• Materialiteitsbeginsel; een onderneming behoeft geen informatie te verstrekken over zaken die voor de oordeelsvorming en besluitvorming van de gebruikers niet van belang zijn. Aan relatief kleine bedragen wordt over het algemeen slechts weinig of geen betekenis toegekend. Zo wordt de voorraad kantoorbenodigdheden (pennen, nietjes, koffiebekers, etc) nooit als afzonderlijke balanspost opgenomen. Maar veelal onder het kopje 'voorraden' verantwoord.

• Substance-over-form beginsel; de inhoud van de jaarrekening (economische realiteit) gaat boven de juridische vorm. Zo ben je bij financial lease juridisch gezien geen eigenaar van het geleasede bedrijfsmiddel. In de bedrijfseconomische praktijk bent u dat echter wel en wordt u geacht het bedrijfsmiddel wel te activeren (op de balans te zetten) hoewel u dus juridisch niet de eigenaar bent. 

 

Accounting standards

Hoewel verreweg de meeste gepubliceerde jaarverslagen correct zijn (gebaseerd op bovenstaande beginselen), hebben zich in de afgelopen jaren toch een aantal schandalen voorgedaan, waarbij ondernemingen reeds gepubliceerde jaarrekeningen moesten herzien, en waarbij de later gepubliceerde versie ongunstiger was. Dit leidde tot groot ongenoegen onder aandeelhouders. In een reactie hierop is op een aantal punten de wet- en regelgeving voor de verslaglegging aangescherpt:

• IFRS; sinds 1 januari 2005 moeten de Europese beursgenoteerde bedrijven voldoen aan de IFRS-normen, de International Financial Reporting Standards. Doel is meer financiële transparantie, een meer gedetailleerde verslaglegging en uniformering van de internationale verslaggevingsregels.

• SOX; daarnaast geldt voor de bedrijven die ook actief zijn in de Verenigde Staten, dat deze moeten voldoen aan extra controle-eisen, zoals in de VS vastgelegd in de Sarbanes-Oxley wetgeving (SOX). Met name paragraaf 404 is berucht: daarin wordt geëist dat de financiële verslaglegging extra gecontroleerd wordt. Dus niet alleen de verslaglegging zelf (inclusief accountantscontrole), maar ook de interne controle daarop (óók inclusief accountantscontrole) wordt gereguleerd.

 

Beïnvloeding &  manipulatie

De ‘accounting standards’ dragen zeker bij aan de uniformering van de financiële verslaglegging waardoor minder ruimte is voor financiële malversaties. Desalniettemin blijft het in de praktijk lastig om op basis van de balans en de resultatenrekening een beeld te vormen over de échte winstgevendheid, liquiditeit en solvabiliteit van een onderneming. Hieronder enkele issues:

• Balansposten; de "waardering" van balansposten en de hoogte van de afschrijvingen zijn tot bepaalde hoogte subjectief. Of een bedrijfsgebouw  € 5 miljoen of € 6 miljoen waard is heeft grote gevolgen voor de samenstelling van de balans.

• Winst & Verliesposten; bij projecten die zich over verschillende jaren uitstrekken kan de vraag rijzen, aan welke jaren welk deel van de omzet en welk deel van de kosten toegerekend moet worden. Ook hier zit een zekere mate van subjectiviteit in.

• Herwaardering; bij vaste activa die over langere tijd worden afgeschreven kan de vraag rijzen of de huidige boekwaarde van het actief nog strookt met de werkelijke waarde in het economisch verkeer. Indien niet, dan zal een extra afwaardering moeten plaatsvinden tot het actuele niveau. Duidelijk is dat dit dan gepaard gaat met ofwel een fors lagere winst, ofwel een afwaardering van het eigen vermogen.

• Incidentele baten en lasten; bij grote ondernemingen komen incidentele baten en lasten ook voort uit de koop en verkoop van deelnemingen (overnames van andere bedrijven en de verkoop ervan). Om goed zicht de krijgen op de winstgevendheid is het belangrijk de winst van deze incidentele baten of lasten te schonen.

• Interne leveringen; bij grote ondernemingen vinden interne leveringen plaats. Voor de leverende partij is dit omzet. Maar omdat deze omzet niet buiten de onderneming is gegenereerd mag deze niet in de resultatenrekening tot uiting komen. Ook dit is een belangrijk onderwerp van controle voor een accountant. 

Wees je er van bewust dat ondanks de wettelijke bepalingen, de uitgewerkte maatschappelijke normen en de 'accounting standards' de resultatenrekening en een balans makkelijk beïnvloed dan wel gemanipuleerd kan worden. Hiermee kunnen bijvoorbeeld financiële ratio’s en kengetallen beïnvloed worden. Het is dus van belang dat je goed de toelichting leest en kennis neemt van de waarderingsgrondslagen. Het leren lezen van een jaarrekening is een vak apart!

Financiële Verslaglegging

Op basis van de boekhouding wordt de resultatenrekening, de balans en het kasstroomoverzicht opgemaakt. Veelal is deze zogenaamde financiële verslaglegging verplicht om zo aandeelhouders, schuldeisers en andere belanghebbenden inzicht te geven in de financiële gezondheid van de organisatie.

• Grootboekrekeningen & Journaalposten; op deze pagina wordt ingegaan hoe de structuur van een boekhouding eruit ziet. Begrippen als grootboek, financiële feiten, grootboekrekeningen en dubbel boekhouden worden hier toegelicht.

• Winst- en Verliesrekening; op deze pagina wordt aangegeven hoe de winst- & verliesrekening inzicht geeft in de prestaties en de financiële gezondheid van een organisatie. Begrippen als EBIT, inkoopwaarde van de omzet, netto winst en financiële opbrengsten staan daarbij centraal.

• Balans; op deze pagina wordt aangegeven hoe de balans tot stand komt en hoe de balans inzicht geeft in de prestaties en de financiële gezondheid van de organisatie. Begrippen als vaste- en vlottende activa, lang vreemd vermogen en eigen vermogen worden toegelicht en met elkaar in relatie gebracht.

• Kasstroomoverzicht; hier worden op basis van het (strategisch) plan de feitelijke geldstromen geprognosticeerd om vast te stellen of de organisatie op korte én lange termijn kan voldoen aan haar verplichtingen. En om te bepalen wat de vermogensbehoefte is van de organisatie. Begrippen als netto kasstroom, financieringsactiviteiten, netto werkkapitaal en cashflow worden hier uitgewerkt.

Beleggers, bankiers, leveranciers en andere betrokkenen moeten erop kunnen vertrouwen dat de gepubliceerde cijfers van een organisatie juist en volledig zijn en een realistisch beeld geven. Met de accountantsverklaring wordt door de accountant zekerheid afgegeven over de juistheid en volledigheid van de cijfers die in de winst- & verliesrekening, de balans en het kasstroomoverzicht zijn opgenomen. En of de door hyet bedrijf gepresenteerde cijfers conform de vigerende waarderingsgrondslagen zijn opgesteld.