1   Kasbeheer

2   Bwaken financiële positie

3   Financiering & Financieringsstructuur 

a   Financieringsvormen

b   Optimale Financieringsstructuur

4   Complexe Financiële Instrumenten (Derivaten)

a   Kenmerken

b   Opties, Warrants, Swaps en Termijncontracten

c   Waarschuwing!

5   Wet- en Regelgeving

a   Treasury richtlijnen 

b   Wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO)

 

• Beheer van de kassa; het beheer van de contante gelden die in een bedrijf aanwezig zijn is de meest in het oog springende activiteit van een goed kasbeheer. Denk daarbij vooral aan de kassa waarin contante ontvangsten worden vastgelegd. Of aan kleine potjes contant geld die voor de reguliere bedrijfsvoering noodzakelijk zijn. Begrippen als kasverantwoordingsstaat, kasoverdracht, kluis, kasverschillen, bonnetje van betalingen, kascontrole en kasvoorschotten staan daarbij centraal. 

• Geldstromenbeheer; omvat al die activiteiten die nodig zijn om geld te verplaatsen zowel binnen de organisatie als tussen de organisatie en derden (betalingsverkeer). Doel van een goed beheer is om het verplaatsen van geldstromen tot een minimum te beperken qua omvang en frequentie, de resterende geldstromen met een zo gering mogelijk liquiditeitsbeslag af te wikkelen en het tijdsbeslag van de verplaatsing van de geldstromen te minimaliseren. 

• Saldobeheer; omvat het beheer van de dagelijkse saldi. Hier valt bijvoorbeeld het onderhouden van de rekeningeninfrastructuur onder en het zorgdragen dat er genoeg geld op de rekening staat om de rekeningen te betalen. Verder gaat het saldobeheer over het optimaal organiseren van de kaspositie van de verschillende bankrekeningen zodanig dat je zo min mogelijk rentekosten hoeft te betalen (of zo hoog mogelijke renteopbrengsten ontvangt).   

• Liquiditeitenbeheer; op basis van de inkomsten en uitgaven die zijn gedaan en die er binnenkort aan komen stelt de treasurer dagelijks een liquiditeitsprognose op. Op basis van de liquiditeitsprognose trekt de treasurer geld aan of zet deze uit in de markt. Liquiditeitenbeheer moet garanderen dat een bedrijf op korte termijn aan haar verplichtingen kan voldoen (haar rekeningen kan betalen). 

Hoe een bedrijf haar kasbeheer concreet invulling geeft hangt af van de doelstelling van de treasury afdeling. Een bedrijf met winstoogmerk zal een offensiever beleid voeren dan een overheidsorganisatie. Overheidsorganisaties worden bij wet of in de statuten verboden om bepaalde risico's te lopen. Overheidsorganisaties mogen bepaalde financiële instrumenten (zoals de swaps, futures of opties) niet gebruiken. Terwijl ondernemingen (binnen grenzen) overtollige middelen kunnen beleggen in instrumenten met een hoger risicoprofiel en in potentie hogere opbrengsten.

2   Bewaken financiële positie

Een andere belangrijke taak van de treasuryfunctie is het bewaken van de financiële positie door inzicht te geven in de financiële gezondheid van de organisatie. En ervoor te zorgen dat de organisatie op korte- en lange termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Daarnaast geeft de treasurer inzicht in de hoogte van het weerstandsvermogen. En bepaalt of dit weerstandsvermogen voldoende is om de risico's van de organisatie mee op te vangen. De winst- & verliesrekening, de balans en het kasstroomoverzicht geven belangrijke informatie over de prestaties en financiële gezondheid van een organisatie. Omdat absolute bedragen niet veel betekenis hebben worden de prestaties en de financiële gezondheid van organisaties veelal in ratio’s uitgedrukt. 

 

• Winstgevendheid; de winstgevendheid van een bedrijf is een goede graadmeter voor de vraag of een bedrijf financieel gezond is of niet. Bedrijven streven er naar om een zo hoog mogelijke winst te realiseren. In de theorie én in de praktijk komen we voor het bepalen van de winstgevendheid van een bedrijf meerdere ratio's en kengetallen tegen die op de pagina winstgevendheid staan uitgewerkt. 

• Liquiditeit; de liquiditeit van een organisatie geeft aan de mate waarin een organisatie op korte termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Wanneer de liquide middelen en de te verwachte inkomsten ontoereikend zijn om de rekeningen te betalen gaat de organisatie failliet. Zo gebeurt het nogal eens dat startende ondernemers failliet gaan. Omdat zij geld investeren in gebouwen of productiefaciliteiten maar onvoldoende banksaldo hebben om de rekeningen op korte termijn te kunnen betalen. Op de pagina liquiditeit staan de meest voorkomende kengetallen uitgewerkt. 

• Solvabiliteit; de solvabiliteit van een organisatie geeft aan de mate waarin een organisatie op lange termijn haar schulden kan aflossen. De solvabiliteitsratio’s stellen vast in welke mate een organisatie met eigen vermogen of vreemd vermogen wordt gefinancierd. Over het algemeen geldt daarbij dat hoe meer een bedrijf is gefinancierd met eigen vermogen (en dus minder afhankelijk is van externe partijen) hoe sterker de financiële structuur is. De solvabiliteit is van belang voor het vertrouwen van (nieuwe) vreemd vermogen verschaffers. Hoe hoger de ratio's hoe groter de kans dat verschaffers van vreemd vermogen hun geld terug krijgen. En hoe eerder zij bereid zijn om (nog) een geldlening beschikbaar te stellen.

• Overige ratio's en kengetallen; de ratio's en kengetallen die zich richten op de winstgevendheid geven een belangrijk signaal over de prestaties en financiële gezondheid van een organisatie. Deze ratio's en kengetallen geven echter geen inzicht hoe de winstgevendheid tot stand komt. Om te kunnen bepalen hoe de winstgevendheid tot stand komt (en hoe je die kan verbeteren) worden op de pagina 'Overige ratio's en kengetallen' relaties gelegd tussen de de balans en de winst- en verliesrekening. 

Financiële ratio's en kengetallen geven inzicht in de winstgevendheid, liquiditeit en solvabiliteit van een organisatie. Niet voor niets gebruiken analisten deze ratio’s en kengetallen voor hun beslissingen. Tegelijkertijd moet je er van bewust zijn dat al deze ratio’s en kengetallen gebaseerd zijn op een boekhoudkundige werkelijkheid. Waarbij de balanswaardering en winstbepaling zijn gebaseerd op voorschriften die los staan van de werkelijke waarde van de onderneming.

3   Financiering & Financieringsstructuur

Financiering is een deelfunctie van treasury en omvat het aantrekken van het benodigde eigen- en vreemd vermogen, het uitzetten van langlopende overtollige liquide middelen op de markt en het zorgdragen voor goede relaties met marktpartijen. Met financiering wordt bedoeld de wijze waarop de activiteiten van een organisatie worden betaald. De passivazijde van de balans laat zien hoe de bezittingen (activazijde van de balans) van een organisatie (zoals gebouwen, machines en voorraden) worden gefinancierd. We 

onderscheiden aan de passivazijde op de balans het eigen vermogen en het vreemd vermogen. 

• Eigen Vermogen; dat is het eigen kapitaal c.q. geld van een onderneming. Het eigen vermogen bestaat uit het door de eigenaren geïnvesteerde vermogen (aandelenkapitaal) plus de reserveringen die in de loop van de tijd zijn ontstaan. Bij een eenmanszaak brengt de ondernemer zelf het kapitaal in. Bij een NV of BV zijn dat de aandeelhouders.
• Vreemd Vermogen; vreemd vermogen zijn leningen die banken of andere vermogensverschaffers (tegen een vaste vergoeding) beschikbaar stellen. We onderscheiden daarbij lang vreemd vermogen, zoals hypothecaire leningen en kort vreemd vermogen zoals het doorlopend bankkrediet. Kortlopende schulden aan crediteuren of de Belastingdienst behoren ook tot het kort vreemd vermogen.

3a   Financieringsvormen

Hieronder staan verschillende manieren waarmee je als bedrijf geld kunt aantrekken. Voor welke vorm je kiest hangt sterk af van de situatie. Hoe hoog is je financieringsbehoefte, waarvoor heb je het geld nodig, hoe lang heb je het geld nodig en ben je bereid om een stuk zeggenschap weg te geven? Zo financier je de aankoop van een gebouw niet met een relatief duur bankkrediet. Logischer is het om voor de aankoop van een gebouw een hypothecaire lening afsluiten. Je kunt echter ook extra kapitaal aantrekken door aandelen uit te geven en daarmee het gebouw te betalen.  

• Privévermogen (eigen kapitaal); je stopt dan geld vanuit je privévermogen in je eigen bedrijf. Vooral startende ondernemers doen dit vaak. Het overgrote deel van de startende bedrijven is binnen een jaar failliet. Daarom zijn banken terughoudend om aan startende ondernemers een lening te verstrekken. Of alleen tegen hoge rentetarieven en onder strikte voorwaarden. Door privévermogen in je bedrijf te stoppen hoef je deze hoge rente niet te betalen. Daarbij verbeter je de solvabiliteit van je bedrijf waardoor banken op termijn toch bereid zijn in je bedrijf te investeren.

• Aandelen (aandelenkapitaal); bedrijven geven aandelen uit om geld op te halen om daarmee de activiteiten van het bedrijf te financieren. Het geld (kapitaal) dat de aandeelhouders beschikbaar stellen aan een bedrijf maakt onderdeel uit van het eigen vermogen van dat bedrijf. Voor het beschikbaar stellen van kapitaal ontvangen houders van aandelen dividend. Een beloning, die elk jaar sterk kan wisselen, voor het beschikbaar stellen van vermogen. Aandeelhouders hebben ook stemrecht op de vergadering van aandeelhouders en kunnen daarmee invloed uitoefenen op het beleid van het bedrijf. 

• Obligaties; overheden en bedrijven kunnen ook geld aantrekken door het uitgeven van een obligatie. Obligaties zijn niets anders dan langlopende leningen die verhandelbaar zijn op een beurs. Bij obligaties ontvangen de kopers, de verschaffers van het vreemd vermogen, veelal een vaste rente. Obligaties geven in tegenstelling tot aandelen geen recht op zeggenschap of een winstuitkering (dividend). Doordat bij faillissement eerst de (obligatie)leningen moeten worden afgelost zijn obligaties voor investeerders minder risicovol dan aandelen. Daar staat tegen over dat de obligatiehouder niet meedeelt in de winstuitkering.    

• Achtergestelde Lening; is een lening met het karakter van eigen vermogen omdat de kredietgever zijn vordering achterstelt bij de overige schuldeisers. Daarom wordt een achtergestelde lening vaak als kapitaal beschouwd. Banken tellen achtergestelde leningen op bij het eigen vermogen wat de solvabiliteit van het bedrijf verbeterd. Waardoor je als bedrijf weer sneller geld kunt lenen bij een bank. Kredietverstrekkers vragen bij achtergestelde leningen daarom om een hogere rentevergoeding. Het betreft veelal leningen met een maximale termijn van 8 jaar.  

• Hypothecarie leningen; een hypothecaire lening, hypothecair krediet of lening met hypothecaire zekerheid is een geldlening waarbij een registergoed, bijvoorbeeld een gebouw of fabriekshal, als onderpand dient. Als een bedrijf geld leent voor de koop van een fabriekshal is het bedrijf eigenaar van het pand, geldnemer en hypotheekgever. De geldgever, de bank, is de hypotheeknemer. Voor de bank is een hypothecaire lening een veilige manier om geld uit te lenen. Omdat de bank het onderpand mag opeisen en verkopen wanneer een bedrijf niet aan haar verplichtingen (aflossingen en/of rentebetalingen) kan voldoen. 

• Onderhandse Leningen; er is sprake van een onderhandse lening als een ondernemer geld leent van familie of vrienden. Bij een onderhandse lening is er geen bemoeienis van een bank of andere financiële instelling. Veel startende bedrijven lenen bijvoorbeeld geld van familie of vrienden om hun bedrijf op te starten. Mede omdat banken terughoudend zijn bij het verstrekken van lening aan startende bedrijven. Ander voordeel voor de ondernemer is dat bij een onderhandse lening geen BKR-toetsing plaatsvindt. Maar let op! Als een ondernemer de schuld aan familie of vrienden niet kan aflossen leidt dit vaak tot problemen in de relationele sfeer.  

• Bankkredieten; het betreft geld dat een bedrijf van de bank leent. Waarbij er in de overeenkomst afspraken worden gemaakt over de aflossingen en de rente die over de lening moet worden betaald. Een specifieke vorm van een bankkrediet is het zogenaamde doorlopend krediet. Het doorlopend krediet is een flexibele lening, waarbij je een kredietlimiet krijgt. Binnen deze kredietlimiet kunt je naar behoefte geld opnemen of aflossen. Je betaalt alleen rente over het bedrag dat je opneemt, niet over de rest van je kredietlimiet. Voor deze flexibiliteit betaal je vaak wel een iets hogere rente.

• Kortlopendende schulden; dit zijn geen leningen maar schulden van een bedrijf aan derde partijen die nog niet zijn betaald. Deze schulden staan net als het eigen vermogen en leningen op de passivazijde van de balans opgenomen. Met kortlopende schulden kun je (in theorie) andere activiteiten van het bedrijf mee betalen. Kortlopende schulden zijn bijvoorbeeld schulden aan de Belastingdienst of schulden aan leveranciers. Je kunt de schuld aan leveranciers zien als financiering van bijvoorbeeld de voorraden waarover een bedrijf beschikt.    

 

Omdat banken terughoudender zijn geworden met het beschikbaar stellen van leningen doen bedrijven steeds meer een beroep op alternatieve vormen van financiering. Bedrijven halen geld op bij particuliere investeerders of maken gebruik van crowdfunding. En je ziet ook steeds vaker dat alternatieve vormen dat financiering worden aangeboden waardoor het niet meer nodig is om geld van de bank te lenen. Denk daarbij aan huur of leasing van bedrijfsmiddelen van bijvoorbeeld auto's of gebouwen (in plaats van deze te moeten kopen).   

3b  Financieringsstructuur

Een belangrijke doelstelling van de treasury afdeling is het minimaliseren van de vermogenskosten. In het vraagstuk van de financieringsstructuur staat de vraag centraal of de wijze waarop de activiteiten van een organisatie gefinancierd worden kan bijdragen aan de winst van die organisatie. Is er een verhouding tussen het eigen vermogen, het lang vreemd vermogen en het kort vreemd vermogen die bijdraagt aan de marktwaarde van een organisatie? Waarij begrippen als de gemiddelde kostenvoet, financieel hefboomeffect en het Capital Asset Pricing Model centraal staan.  

• Gemiddelde vermogenskostenvoet; de gemiddelde vermogenskostenvoet is binnen het vakgebied Bedrijfseconomie en al helemaal bij financieringsvraagstukken een belangrijke factor. Doel is de gemiddelde kostenvoet te minimaliseren om zo de marktwaarde van de onderneming te maximaliseren. De gemiddelde vermogenskostenvoet is het gemiddelde percentage rente  (vreemd vermogen) en vergoeding (eigen vermogen) die een bedrijf over haar totale vermogen moet betalen. De formule om de gemiddelde kostenvoet te berekenen is relatief eenvoudig: De vraag bij (ondernemings)financiering is nu of er een verhouding bestaat tussen het eigen vermogen, het lang vreemd vermogen en het kort vreemd vermogen die leidt tot een optimale (laagst mogelijke) gemiddelde vermogenskostenvoet? Of andere gezegd: draagt een bepaalde verhouding van het eigen vermogen en vreemd vermogen bij aan de marktwaarde van jouw bedrijf?

• Capital Asset Pricing Model; Modigliani & Miller (M/M) als wel het Capital Asset Pricing Model (CAPM) presenteren de zogenaamde irrelevantietheorie. Deze theorie stelt dat financieringsbeslissingen niet bijdragen aan de marktwaarde van een onderneming. De argumentatie hierachter is simpel. Naarmate het aandeel van het vreemd vermogen in het totaal vermogen stijgt zal het risico voor de verschaffers van het eigen vermogen hoger worden. Voor dit hogere risico willen de eigen vermogensverschaffers een hoger rendement. Maar omdat vreemd vermogen ‘goedkoper’ is blijft de gemiddelde vermogensvoet gelijk.

• Imperfectie van de winstbelasting; Modigliani en Miller werken in een latere studie de imperfectie van de winstbelasting uit. De fiscus subsidieert de rentekosten over het vreemd vermogen. Immers deze rentekosten zijn fiscaal aftrekbaar. Hierdoor stellen zij dat de marktwaarde van de organisatie hoger wordt naarmate de organisatie met meer vreemd vermogen is gefinancierd. Als de kosten van vreemd vermogen lager zijn dan de gemiddelde vermogenskostenvoet, wat veelal het geval is, wordt er verdiend op het aantrekken van vreemd geld. Hoewel er wel sectoren zijn die sterk zijn gefinancierd met vreemd vermogen zijn er geen ondernemingen die op vrijwillige basis voor 99,9% met vreemd vermogen zijn gefinancierd. Dus ook deze theorie gaat niet op. 

De winstbelasting is niet de enige tekortkomingen in de financiële markt. Als ook andere imperfecties (zoals faillissementskosten, informatiekosten, transactiekosten en agencykosten) aan de modellen worden toegevoegd dan is de conclusie dat er geen optimale financieringsstructuur bestaat. De contingentie theorie stelt dat de optimale financieringsstructuur afhankelijk is van de specifieke situatie van de onderneming. Bij elke onderneming moet een afweging worden gemaakt wat de optimale verhouding is tussen het eigen vermogen en het vreemd vermogen. Factoren die daarbij meespelen zijn bijvoorbeeld de marktvorm, de bedrijfsgrootte, het overheidsbeleid en de bedrijfstak waarin een bedrijf actief is.

4   Complexe Financiële Instrumenten (=Derivaten)

Het risicobeheer is een deelfunctie van treasury en omvat alle activiteiten die zich richten op het beheersen van financiële risico's binnen een bedrijf. Bedrijven willen deze financiële risico's beheersen omdat zij voor hun resultaat niet afhankelijk willen zijn van ontwikkelingen op de internationale financiële markten. We onderscheiden daarbij de volgende soorten risico's. 

• Renterisico; het risico dat de rentelasten van leningen die zijn afgesloten in de toekomst hoger zijn dan waar het bedrijf in haar meerjarenraming rekening mee heeft gehouden. 

• Kredietrisico (of debiteurenrisicobeheer); het risico dat debiteuren niet in staat zijn de vorderingen die een bedrijf op hen heeft te betalen. Waardoor vorderingen deels moeten worden afgeschreven wat ten koste gaat van het resultaat van het bedrijf. 

• Koersrisico (prijsrisico); het risico dat de financiële activa van de organisatie in waarde verminderen als gevolg van prijs- of koersontwikkelingen. Bijvoorbeeld waardevermindering van aandelen of gebouwen die een bedrijf in haar bezit heeft of prijsdalingen van aangekochte grondstoffen zoals goud, olie, graan of andere commodities.  

• Valutarisico; het risico van waardedaling van vreemde valuta die het bedrijf in haar bezit heeft als gevolg van ontwikkelingen in de wisselkoers.  

Bedrijven gebruiken financiële instrumenten om bovengenoemde risico's af te dekken. Dit noemen we hedging. Hedging is het afdekken van mogelijke veranderingen in rentetarieven, wisselkoersen of van prijzen van (eind)producten. Met hedging bescherm je de financiële positie van een bedrijf.  Met hedgen is de winst van een bedrijf weer het resultaat van je operationele activiteiten en niet van ontwikkelingen op de internationale financiële markten.

 

 

 

 

 

 

Opties, Warrants, Futures, Termijncontracten & Swaps zijn allen complexe financiële producten (derivaten). Waarmee partijen die bij de transactie zijn betrokken hetzij risico's van prijsontwikkeling op de financiële markten willen afdekken hetzij willen speculeren op deze prijsontwikkeling. Deze complexe financiële producten lijken erg op elkaar. Partijen sluiten een overeenkomst met elkaar af waarin zij een tegengestelde positie innemen. De winst van de ene is het verlies van de ander. Hoewel derivaten grote gelijkenissen hebben zijn ze wel degelijk verschillend.

• Futures en Forward Rate Agreements (FRA's); zijn zogenaamde termijncontracten waarbij een toekomstige transactie wordt overeengekomen. Bij een termijncontract heeft de koper de plicht om het product (het aandeel, goud of bepaalde hoeveelheid valuta) tegen een vooraf vastgestelde prijs te kopen. Waarbij futures aan de beurs worden verhandeld en FRA's op de zogenaamde 'Over the Counter' markten.
  Belangrijk kenmerk van een termijncontract is dat een afspraak wordt gemaakt voor een toekomstige transactie tegen een prijs die in het hier en nu wordt afgesproken. KLM spreekt bijvoorbeeld met een belegger af om over negen maanden een bepaalde hoeveelheid kerosine te kopen tegen de dagprijs van vandaag. Prijsstijgingen of -dalingen van kerosine hebben daarmee de komende negen maanden geen invloed op het resultaat van KLM.

• Opties en Warrants; ook in de optie of warrant staat een toekomstige transactie centraal. Bij opties en warrants bestaat er een recht en níet de plicht om de transactie op een bepaalde datum plaats te laten vinden. Voor dit recht betaalt de koper van de optie een optiepremie aan de verkoper. Waarbij futures aan de beurs worden verhandeld en warrants op de zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten.
  Bij een call-optie (of call-warrant) koop je het recht om bijvoorbeeld 500 aandelen binnen een vastgestelde periode te kopen tegen een van tevoren vastgestelde prijs. Het bedrag dat je voor dit recht, de optie, moet betalen is de optiepremie. De koper van de call-optie speculeert op een waardestijging van het aandeel in de toekomst. Ligt de prijs van het aandeel op de expiratiedatum onder de uitoefenprijs dan is de optie niks waard. Het verlies voor de koper van een call-optie beperkt zich tot de betaalde optiepremie. Ligt de prijs van het aandeel op de expiratiedatum boven de uitoefenprijs dan kan de koper van de optie in beginsel onbeperkte winsten maken. Afhankelijk van de koers van het aandeel.

• Swaps; de swap heeft hetzelfde doel als de termijncontract of de optie. Namelijk het afdekken van risico's en het speculeren op prijsontwikkelingen. Bij een swap is er echter geen sprake van toekomstige transactie. Een swap is een ruilcontract waarbij een partij voor een bepaalde periode een risico wisselt tegen dat van een andere partij. Bij een swap wordt dat gedaan door bepaalde geldbedragen (bijvoorbeeld de vaste en variabele rente over een geldlening bij een renteswap) voor een bepaalde periode uit te wisselen.
  De valutaswap is een transactie waarbij twee partijen met elkaar overeenkomen voor een bepaalde tijd valuta met elkaar te ruilen. Wanneer bijvoorbeeld Philips een verkoop doet in dollars, en weet dat zij over drie maanden een leverancier ook in dollars moet betalen, dan kan Philips er voor kiezen (1) de valuta aan te houden, met het risico dat de wisselkopers verandert en daarmee het resultaat van Philips wordt beïnvloed, (2) tweemaal een wisseltransactie uit te voeren of (3), de meeste goedkope mogelijkheid, een valutaswap afsluiten.