Wat zijn termijncontracten?

Een termijncontract is een financieel instrument. Een termijncontract is een overeenkomst van een transactie die in de toekomst plaatsvindt. Een termijncontract is een afspraak tussen twee partijen om een bepaald product (aandelen, obligaties, goud, valuta, etc) in de toekomst te kopen tegen een prijs die vandaag is overeen gekomen. Bij een termijn contract heeft de belegger de plicht om het prodcut (de onderliggende waarde) op een vastgestelde datum te kopen tegen de vastgestelde prijs.

• Afdekken prijsrisico; doel van een termijncontract is het afdekken van het risico van prijsveranderingen. Met het afdekken van deze risico's bescherm je de financiële positie van een organisatie tegen prijsveranderingen op de markt. Denk daarbij aan KLM die prijsschommelingen in de kerosineprijs wil afdekken. Zodat het resultaat een goede weerspiegeling is van de bedrijfsactiviteiten. En het resultaat niet wordt beïnvloed door prijsverschillen van kerosine of schommelingen in wisselkoersen van valuta waar KLM haar inkopen en verkopen mee doet. 

• Kopen of verkopen van een termijncontract; een termijncontract kan worden gekocht of worden verkocht. De koper van een termijncontract (ook wel houder van een "long positie" genoemd) neemt de verplichting op zich om de afgesproken hoeveelheid in ontvangst te nemen en te betalen tegen een van te voren vastgestelde prijs. De verkoper (houder van een "short positie") heeft een leveringsplicht tegen deze prijs.

• Afgeleide financieel instrument; termijncontracten zijn net zoals opties en swaps beleggingsproducten (derivaten) die zijn gebaseerd op, of afgeleid van producten als aandelen, obligaties, indices, grondstoffen of valuta's. Strikt genomen is een afgeleid product een contract tussen twee partijen die afspraken maken over de looptijd, prijs en het product (de zogenaamde onderliggende waarde). Het doel van een termijncontract is dus niet de aankoop van het product zelf (de zogenaamde onderliggende waarde). Het doel van een termijncontract is het inspelen op de prijsverandering van dit product. Daarom spreken we van een afgeleid financieel instrument.  

Hoe werkt een Termijncontract?

• Vooraf bepaalde prijs; belangrijkste kenmerk van een termijn contract is dat een afspraak wordt gemaakt voor een toekomstige transactie tegen een prijs die in het hier en nu wordt afgesproken. KLM spreekt bijvoorbeeld met een belegger af om over negen maanden een bepaalde hoeveelheid kerosine te kopen tegen de dagprijs van vandaag. Prijsstijgingen of -dalingen van kerosine hebben daarmee de komende negen maanden geen invloed op het resultaat van KLM.   

• De belegger; de belegger die verwacht dat de prijs van kerosine gaat dalen vormt in dit geval de tegenpartij van KLM. KLM is daarbij de kopende partij van het termijncontract. Mocht de prijs van kerosine inderdaad dalen dan maakt de belegger winst. Immers de belegger ontvangt van KLM de afgesproken prijs. Mocht de prijs van kerosine onverhoeds toch stijgen dan maakt de belegger verlies. 

• Waardebepaling termijncontract; nadat een termijncontract is afgesloten zal de prijs van het product dagelijks veranderen (in dit voorbeeld de prijs van kerosine). Stel nu dat de prijs van kerosine daalt. Dan krijgt het termijncontract een intrinsieke waarde. De belegger die speculeerde op een prijsdaling van kerosine maakt een virtuele winst (hoeveelheid * prijsverschil tussen vastgestelde en marktprijs van dat moment). Deze virtuele winst vertegenwoordigt de actuele waarde van het (termijn)contract.

• Levering of Verrekening?; het uitgangpunt van een termijncontract is dat de koper ervan het product op de vervaldatum tegen de afgesproken prijs moet kopen. En de verkoper van het contract moet leveren. Fysieke levering (de belegger levert kerosine aan KLM) komt echter niet vaak voor. Levering vindt in de meeste gevallen plaats in de vorm van contante verrekening. Waarbij de belegger (indien de prijs van kerosine is gestegen) het verschil tussen de marktprijs en de vastgestelde prijs aan KLM overmaakt (= verlies belegger). Is de prijs van kerosine op de vervaldag lager dan de vastgestelde prijs dan maakt KLM het verschil tussen de marktprijs en de vastgestelde prijs over aan de belegger (=winst belegger). 

• Vroegtijdige beëindiging van het contract; de meeste termijncontracten halen nooit de vervaldatum van het contract. Waarom niet? Omdat de kopende of verkopende partij de transactie (het contract) vóór de verrekeningsdatum annuleert. Dit bijvoorbeeld om winst te pakken, verlies te beperken of om geld vrij te maken voor andere investeringen. Dit kan door met de andere partij de waarde van het contract (van dat moment) te verrekenen. Of de belegger kan het contract door verkopen op de termijnmarkt aan een andere belegger. In het laatste geval gaat de verplichting om op het afgesproken tijdstip het product te leveren over naar de andere belegger.

Termijncontracten lijken een ver van mijn bed show. Dat is niet het geval. Ook jij hebt, zonder dat je je daarvan bewust bent, termijncontracten afgesloten. Denk daarbij aan de aankoop van je huis. Waar niet bij de koop maar bij de overdracht van het huis de overeengekomen verkoopprijs wordt betaald. Met als risico dat de waarde van het huis inmiddels alweer is gedaald of gestegen. Dit risico ligt in dit geval dan bij jou, de koper van het huis. Maar dit geldt ook voor bijvoorbeeld het boeken van een vakantie waar je vaak pas twee weken van te voren de feitelijke betaling doet (tegen de afgesproken prijs). 

Futures of Forward Rate Agreements?

We onderscheiden verschillende soorten termijncontracten; de futures en de Forward Rate Agreements (FRA's). Futures en FRA's lijken als financieel product erg op elkaar. In beide gevallen gaat een om een overeenkomst tussen twee partijen om een bepaald product (aandelen, obligaties, goud, valuta, etc) in de toekomst tegen een vastgestelde prijs te kopen of te verkopen. Waarbij het verschil is dat futures op de beurs worden verhandeld en FRA's op de zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten.  

• Futures; worden verhandeld op de beurs, de zogenaamde termijnmarkt. Waarbij de beurs de futures uitgeeft en garant staat voor de kredietwaardigheid van alle partijen. Zodat er grote mate van zekerheid bestaat dat alle partijen de verplichtingen nakomen. De futures die op de beurs worden verhandeld zijn gestandaardiseerd. Hierdoor zijn futures in vergelijking met FRA's veel makkelijker verhandelbaar. De termijnmarkt is een dagmarkt waarop beleggers op korte termijn risico's kunnen afdekken of kunnen speculeren. Futures worden vaak gekocht of verkocht voor een periode van dagen, weken of maanden. Futures zijn daarmee een ideaal instrument voor beleggers en speculanten. 

• Forward Rate Agreements (FRA's); worden verhandeld op de zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten. Dit zijn markten waarbij partijen rechtstreeks met elkaar (zonder tussenkomst van een gecentraliseerde regelgevende marktpartij) onder eigen voorwaarden een overeenkomst met elkaar afsluiten. Daarmee zijn FRA's als financieel product flexibeler dan futures. Het risico van FRA's is daarentegen groter omdat nakoming van het contract lastiger is af te dwingen omdat er geen derde partij garant staat. Doordat FRA's niet gereguleerd zijn zijn FRA's ook minder goed verhandelbaar. FRA's hebben daarom veelal een langere tijdshorizon van maanden tot enkele jaren. Verder is bij FRA's de productkwaliteit een belangrijk aandachtspunt. Daar waar bij de future de kwaliteit van de producten (bijvoorbeeld de kwaliteit van de graan, olie, goud) gedetailleerd is gedefinieerd leidt deze bij een FRA vaker tot een discussie tussen partijen. In de praktijk zien we dat alleen grote bedrijven en financiële instellingen gebruik maken van FRA 's. 

Risicoprofiel van Termijncontracten

Het financieel risico van termijncontracten (futures en FRA's) is voor de koper beperkt. Terwijl voor de verkopende partij van een termijncontract het risico groot is. De koper van het termijncontract heeft immers het risico van een prijsverandering overgedragen naar de verkoper. Een termijn contract is daarmee een mooi financieel instrument (derivaat) voor partijen die hun kosten of opbrengsten willen fixeren door zogenaamde open posities af te dekken. En voor beleggingsmaatschappijen om te beleggen of te speculeren. 

• Koper van de termijncontract; de koper van het termijncontract heeft met het aangaan van het termijncontract zijn prijs gefixeerd. Daarmee heeft de koper van het contract het prijsrisico van het product (van goud, olie, aardappelen, wisselkoersen) afgedekt. Toch zijn er twee risico's voor de koper van het termijncontract. Het eerste risico is als de verkoper haar verplichtingen niet wil/kan nakomen. En ten tweede het risico dat de verkoper een andere kwaliteit levert dan afgesproken (in het geval er niet contant wordt verrekend). Bij futures, die op de beurs worden verhandeld, zijn deze tweee risico's veel minder groot omdat de beurs zelf garant staat voor het nakomen van de verplichting en de kwaliteit van het product gestandaardiseerd is.

• Verkoper van de termijncontract; de risico's voor de verkopende partij, veelal een beleggingsmaatschappij, zijn vele malen groter. Ten eerste bestaat ook hier het risico van wanbetaling van de koper van het termijncontract. Het echte risico zit echter in de mogelijke prijsverandering die zich voordoet. Prijzen op de termijnmarkt kunnen sterk schommelen omdat de termijnmarkt een sterk reageert om emoties in de markt. Er zijn voorbeelden te over dat na een natuurramp de prijs van graan of aardappelen binnen een dag meer dan 20% zijn gestegen. Als de belegger dan heeft gespeculeerd op een prijsdaling dan kunnen de verliezen enorm oplopen.

Voor het kunnen handelen in termijncontracten is het storten van een margin (financieel onderpand) op de rekening van de beurs (futures) of bij een depotbank (FRA's) verplicht. Met deze garantie geven de partijen aan dat zij verplichtingen jegens elkaar kunnen nakomen. Mocht de ingenomen positie een negatief rendement genereren, dan is mogelijk een extra storting vereist om uw bestedingsruimte positief te houden. 

Andere Financiele Instrumenten

Naast de futures en Forward Rate Agreements (FRA's) zijn er veel andere financiele producten op de financiele markten beschikbaar. We onderscheiden daarbij de eenvoudige financiele instrumneten zoals de spaarrekening, de obligatie of het aandeel. En we kennen de complexe financiele instrumenten (derivaten) zoals de termijncontracten. Waarbij veelal sprake is van afgeleide producten met een hefboomwerking. Denk daarbij aan:  

• Opties; een optie is een overeenkomst en tussen koper en verkoper en geeft de houder ervan (de koper van de optie) het recht om een hoeveelheid producten, zoals aandelen, goud, of aarappelen binnen een bepaalde periode tegen een vooraf afgesproken prijs te kopen of te verkopen. Bij opties bestaat er een recht en níet de plicht om op een bepaalde datum een aandeel tegen een overeen gekomen prijs te kopen of te verkopen. Opties worden op de beurs verhandeld.

• Warrants; een warrant is net zoals de optie een overeenkomst die de koper het recht geeft en niet de plicht om een hoeveelheid producten, zoals aandelen, goud, of aarappelen binnen een bepaalde periode tegen een vooraf afgesproken prijs te kopen of te verkopen. In tegenstelling tot opties worden warrants niet op de beurs maar op de zogenaamde 'Over the Counter' (OTC) markten verhandeld.

• Swaps;  

Bij een future of FRA heeft de koper de plicht om het product (het aandeel, hoeveelheid goud of bepaalde hoeveelheid valuta) tegen een vooraf vastgestelde prijs te kopen. Terwijl bij de optie of een warrant de belegger de keuze heeft om gebruik te maken van het recht op koop van het product tegen de vastgestelde prijs. Bij een swap.....