Wat is een Balans?

Een balans is een overzicht van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen van een bedrijf of instelling. Een balans geeft inzicht over welke bezittingen een organisatie beschikt (activa) en hoe deze worden gefinancierd (passiva). Een balans is, zoals het woord al zegt, altijd in evenwicht.

De balans geeft inzicht in de structuur en gezondheid van de financiën van een organisatie. Een balans zegt iets over de mate waarin een organisatie op korte én lange termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. En als de balansen van een organisatie over 5 jaar naast elkaar worden gezet ontstaat een goed beeld hoe de organisatie zich financieel ontwikkeld. 

1a   Activa & Passiva

Een balans heeft een linker en een rechterzijde (zie figuur)). Een balans is, zoals de naam al zegt, altijd in evenwicht. De linkerzijde van de balans omvat de activa, de bezittingen, van de organisatie. Het betreffen de waarden die een organisatie in haar bezit heeft zoals gebouwen, voorraden, nog te ontvangen bedragen (debiteuren) en de bedragen die op de bank staan. Een bedrijf beschikt veelal over de volgende bezittingen:

• Vaste activa; met het woord 'vast' wordt bedoeld alle bezittingen bedoeld die niet binnen een jaar zonder waardeverlies in geld kunnen worden omgezet. Onder de vaste activa komen we de volgende balansposten tegen:

• Materiële vaste activa → gebouwen, machines, transportmiddelen, automatisering
• Immateriële vaste activa → goodwill, octrooien, ontwikkelingskosten, merknamen
• Financiële vaste activa → eigen aandelen of deelneming in andere bedrijven

• Vlottende activa; betreft die bezittingen van een bedrijf die snel in contant geld omgezet kunnen worden. Vlottende activa worden ook wel vlottend kapitaal, vlottende kapitaalgoederen of bedrijfskapitaal genoemd. Onder de vlottende activa komen we de volgende balansposten tegen:

• Debiteuren → vorderingen
• Effecten → aandelen, obligaties
• Liquide middelen → bank, kas
• Voorraden → grondstoffen, halffabricaten, eindproducten

De rechterzijde van de balans omvat posten zoals crediteuren of leningen die je bent aangegaan bij een bank of leverancier om de activa (bezittingen) mee te kunnen financieren. De passiva kant van de balans laat zien op welke manier de linkerkant van de balans, de activa, worden betaald en hoeveel geld er in een bedrijf is geïnvesteerd.

• Eigen vermogen; het eigen vermogen wordt aan de rechterkant van de balans onder de passiva weergegeven en is als het ware de schuld van het bedrijf aan zijn eigenaren. Het eigen vermogen neemt bijvoorbeeld toe als er winst wordt gemaakt.

• Aandelenkapitaal
• Herwaarderingsreserve
• Algemene Reserve
• Onverdeelde Winst

• Lang Vreemd Vermogen; hieronder worden leningen verstaan met een looptijd langer dan 1 jaar. Het gaat hier veelal om hypothecaire of onderhandse leningen waarmee bijvoorbeeld de gebouwen en machines worden gefinancierd.

• Hypothecaire leningen
• Onderhandse Leningen

• Kort Vreemd Vermogen; hier wordt bedoeld die leningen die binnen een jaar afgelost moeten worden. Denk daarbij aan krediet bij leveranciers (crediteuren) of de rekening courant die u bij de bank heeft lopen om bijvoorbeeld de voorraden mee te kunnen te kunnen betalen.    

• Crediteuren (leverancierskrediet)
• Rekening courant krediet bij de bank
• Vooruitontvangen bedragen
• Te betalen BTW

Het verschil tussen de bezittingen (gebouwen, machines, auto's) en de schulden (crediteuren, leningen, te betalen BTW) is het eigen vermogen van de organisatie. Het eigen vermogen wordt derhalve indirect bepaald. Je kunt het eigen vermogen zien als een schuld van de organisatie aan de eigenaren van die organisatie. Het eigen vermogen stijgt bijvoorbeeld als de winst niet wordt uitgekeerd maar aan het vermogen van de organisatie wordt toegevoegd. Maar ook als de activa in waarde stijgt (bijvoorbeeld door waardestijging van een gebouw) dan de herwaarderingsreserve en daarmee het eigen vermogen. 

2   De Balans en de Winst- & Verliesrekening

Daar waar de balans inzicht geeft in de bezittingen, schulden en vermogen van de organisatie geeft de winst- & verliesrekening inzicht in de resultaat(ontwikkeling) van een organisatie. Daarmee zijn de balans en de winst- en verliesrekening direct aan elkaar gekoppeld. Enkele voorbeelden van de directe relatie tussen de balans en de winst- & verliesrekening zijn:

• Resultaat; de winst die je in de winst- & verliesrekening vaststelt komt ten goede aan het eigen vermogen op de balans. Immers winst zorgt voor een verandering van het vermogen van de balans. Dit geldt natuurlijk niet als de winst wordt uitgekeerd aan bijvoorbeeld de eigenaren van de organisatie.
• Betaling van kosten; als je bijvoorbeeld salariskosten uitbetaald vermindert dat het banksaldo die op de balans (onder de vlottende activa) wordt weergeven. Maar als de rekening van ingekochte voorraden wordt betaald dan verandert het vermogen van de organisatie niet. Het banksaldo daalt dan wel maar de post voorraden stijgt met hetzelfde bedrag.   
• Afschrijvingen; gebouwen, machines en een wagenpark hebben een beperkte levensduur. Deze zogenaamde vaste activa worden elk jaar iets minder waard. De afschrijvingskosten die hiermee gepaard gaan zien we terug op de winst- en verliesrekening. Terwijl de waardevermindering van deze activa op de balans zichtbaar wordt.    

3   Opstellen van een Balans 

Op de balans van De computerwinkel staan aan het begin van het jaar de volgende activa en passiva:

 

  

Om de balans op het eind van het jaar op te kunnen maken is hieronder de winst- & verliesrekening van het jaar 2022 weergegeven. Zoals eerder al aangeven hangt de (waarde)ontwikkeling van de bezittingen, schulden en het eigen vermogen sterk samen met de winst- & verliesrekening waarin de resultaatontwikkeling centraal staat. Om de balans op het eind van het jaar op te stellen moet je daarom eerst de winst- en verliesrekening doorgronden.

 

  

Op basis van de balans van 1 januari 2022 en de winst- & verliesrekening van 2022 is hieronder de balans van de computerwinkel op 31 december opgesteld.

 

 

Wat zegt de balans van de computerwinkel nu?

Te zien is dat het vermogen (bezittingen én schulden) van de computerwinkel op 31 december ten opzichte van het begin van het jaar met € 130.000 is toegenomen. Op basis van de winst- & verliesrekening en de begin- en eindbalans kun je de volgende conclusies trekken:

 

• Bezittingen (activa); de bezittingen zijn met € 130.000 toegenomen.
• Bedrijfsruimte 1; de waarde van de bedrijfsruimte is gedaald met € 50.000 (waarvan 20.000 waardevermindering en 30.000 afschrijvingen).
• Bedrijfsruimte 2; de bedrijfsruimte van € 50.000 is verkocht en komt niet meer op de balans voor per 31/12.
• Bestelbusje; het bestelbusje is als gevolg van afschrijvingen met € 20.000 in waarde gedaald.
• Directieauto; er heeft een investering plaatsgevonden van € 70.000 waar in het boekjaar 2022 nog geen afschrijven over hebben plaatsgevonden.
• Vlottende activa; de voorraden, debiteuren en liquide middelen zijn toegenomen met respectievelijk € 60.000, € 15.000 en € 105.000.
• Totale activa; de bezittingen zijn dus per saldo (- € 50.000, - € 50.000, - € 20.000, + € 70.000, + € 60.000, + € 15.000, + € 105.000) met € 130.000 toegenomen.

 

Eigen Vermogen

Als de waarde van de bezittingen met € 130.000 is gestegen dan is per definitie ook de waarde van de passiva c.q. het vermogen met € 130.000 gestegen.

 

• Langdurig vreemd vermogen; uit de begin- en eindbalans blijkt dat de hypotheek en de onderhandse lening van de computerwinkel gedurende het jaar niet is gewijzigd. Dat betekent dat de stijging van de waarde van de bezittingen hetzij uit het eigen vermogen hetzij uit kortlopende leningen wordt gefinancierd.

• Crediteuren; de schulden aan leveranciers is met € 20.000 toegenomen ten opzichte van het begin van het jaar. Dus € 20.000 van de stijging van het vermogen van € 130.000 is met behulp van uitstaande bedragen bij de crediteuren gefinancierd.
• Eigen Vermogen; de financiële positie, het eigen vermogen van de computerwinkel is dus per saldo met € 110.000 toegenomen. 

 

Aandachtspunten bij het opstellen van een Balans

Een balans moet een getrouw beeld geven van de omvang en samenstelling van het de bezittingen en het vermogen. De waardering van met name de bezittingen (activa) kan voor problemen zorgen en kan een grote invloed hebben op de uiteindelijke samenstelling van de balans. Stel nu dat het gebouw geen € 300.000 waard is maar € 500.000. De samenstelling en het vermogen van de balans ziet er dan heel anders uit. Het waarderen van een patent of goodwill is zelf nog lastiger. Op de pagina  waarderingsgrondslagen vind je de belangrijkste normen die bij het opstellen van een balans gangbaar zijn.

4   Liquiditeit & Solvabiliteit

De balans geeft net zoals de winst- & verliesrekening en het kasstroomoverzicht belangrijke informatie over de financiële gezondheid van een organisatie. De balans geeft daarbij met name inzicht in de  liquiditeit en solvabiliteit van een organisatie. 

• Liquiditeit; de liquiditeit geeft de mate aan waarin een organisatie op korte termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Wanneer de liquide middelen en de te verwachte inkomsten ontoereikend zijn voor de korte termijn uitgaven gaat de organisatie failliet.

• Current ratio; dit kengetal geeft weer in hoeverre u beschikt over liquide middelen om op korte termijn uw schuldeisers te betalen. Dit wordt duidelijk door de kortlopende activa (debiteuren, voorraden en liquide middelen) te delen door de kortlopende schulden (crediteuren, kortlopende kredieten). De gewenste waarde voor dit kengetal ligt tussen de 1 en 1,5. Bij een waarde die kleiner is dan 1 bent u niet liquide en kunt u niet voldoen aan uw kortlopende verplichtingen met faillissement als gevolg. Een waarde hoger dan 1,5 tot 2 veronderstelt dat u te veel liquide middelen aanhoudt die u beter kunt investeren om met dat geld meer winst te genereren.
• Quick ratio; dit kengetal geeft weer in hoeverre u beschikt over liquide middelen om uw schuldeisers onmiddellijk te betalen. In tegenstelling tot de current ratio worden bij de quick ratio de voorraden buiten beschouwing gelaten. Dit omdat voorraden minder snel liquide zijn te maken om direct opeisbare schulden af te lossen. De gewenste waarde van de quick ratio ligt tussen de 0,5 en de 1.
• Werkkapitaal;  is het saldo tussen de vlottende activa en de kortlopende schulden. Dit saldo, het werkkapitaal, geeft aan wat de liquiditeitsbuffer is van de organisatie. Het geeft aan welk bedrag de organisatie beschikbaar heeft om financiële tegenvallers zonder problemen op te vangen.
• Werkkapitaalratio; omdat absolute bedragen niet veel zeggen wordt het werkkapitaal vaak afgezet tegen het balanstotaal. Een financieel gezonde organisatie heeft een werkkapitaalratio van tussen de 10 en 20%. 

• Solvabiliteit; de solvabiliteit geeft aan of een organisatie over een gezonde financiële structuur beschikt. Met de solvabiliteit wordt duidelijk of de organisatie op lange termijn haar schulden kan aflossen. De solvabiliteitsratio’s stellen ook vast in welke mate een organisatie met eigen- of vreemd vermogen wordt gefinancierd. Over het algemeen geldt daarbij dat hoe meer de organisatie is gefinancierd met eigen vermogen (en dus minder afhankelijk is van externe partijen) hoe sterker de financiële structuur is.

• Solvabiliteitsratio (eigen vermogen / totaal vermogen); geeft aan welk met welk percentage het totale vermogen met eigen vermogen (risicodragend kapitaal) is gefinancierd en welke deel met langdurige leningen (vreemd vermogen). Deze ratio is van belang voor het vertrouwen van vreemd vermogen verschaffers. Hoe hoger de ratio hoe groter de kans dat verschaffers van vreemd vermogen hun geld terug krijgen. Idealiter ligt de ratio tussen een waarde van 0,25 en 0,40. Wat wil zeggen dat 25% tot 40% van het totale vermogen is gefinancierd met eigen vermogen. 
• Vermogensverhouding eigen vermogen / vreemd vermogen; geeft de verhouding weer tussen eigen- en vreemd vermogen verschaffers. Dit ratio geeft dezelfde informatie als de solvabiliteitsratio. Alleen worden andere grootheden gebruikt uit de balans om de solvabiliteit te berekenen.
• Debt ratio (solvabiliteitsverhouding); is het totale vermogen uitgedrukt in een percentage van het vreemd vermogen (totaal vermogen / vreemd vermogen). Dit ratio geeft aan in welke mate tegenover de schulden dekkingen in bezittingen bestaat. 

De balans geeft dus inzicht in hoeverre een organisatie op korte en lange termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. Dit gegeven is op zich al interessant. Een kengetal krijgt vaak pas echt betekenis als de ontwikkeling in de tijd wordt gevolgd. Wat is de ontwikkeling van de liquiditeit? Welke oorzaken liggen hier aan ten grondslag? Verder is het goed om te weten dat bij veel kengetallen streefwaarden worden genoemd. Bij sommige ratio’s is dat evident. Zo moet de current ratio groter zijn dan één. Anders kun je op korter termijn niet aan je verplichtingen voldoen en ga je failliet. Maar in de praktijk blijkt dat een streefwaarden van de kengetallen per sector sterk kunnen verschillen. Het vergelijken van kengetallen met concurrenten kan daarentegen nuttige informatie opleveren.

5   Financiële Ratio's De Computerwinkel

6   Eigen Vermogen ≠ Marktwaarde

Uit bovenstaande blijkt dat het eigen vermogen van een bedrijf gelijk is de bezittingen (de activa zijde) minus de schulden (lang- en kort vreemd vermogen). Het eigen vermogen noemen we de boekhoudkundige waarde van een bedrijf. Het eigen vermogen geeft echter geen goed beeld van de échte waarde, de marktwaarde, van een bedrijf omdat:

• Onvolledige activa; op de balans staan alleen de 'harde' bezittingen van een bedrijf opgenomen. Bezittingen die makkelijk kunnen worden uitgedrukt in euro's. Het concurrentievoordeel van een bedrijf, in welke vorm dan ook, wordt niet geactiveerd. Terwijl juist dit concurrentievoordeel (of gebrek daaraan) de echte waarde van een bedrijf bepaald.
• Toekomstige winsten; de balans geeft de papieren (boekhoudkundige) werkelijkheid van dat moment weer. De balans is een momentopname en zegt niks over de winsten die in de toekomst worden gegenereerd.
• Niet uit de balans blijkende verplichtingen; niet alle verplichtingen staan op de balans weergegeven. Zo staan bijvoorbeeld lease- of huurovereenkomsten niet als een schuld weergegeven. Terwijl dit wel degelijk verplichtingen zijn waar je niet zomaar onderuit komt.

De conclusie is dat de balans en het eigen vermogen inzicht geven in de financiële structuur en financiële gezondheid van een bedrijf (liquiditeit, solvabiliteit). Maar dat het boekhoudkundig eigen vermogen niks zegt over de échte waarde van een bedrijf. Om de echte waarde van een bedrijf te bepalen wordt veelal de Netto Contante Waarde Methode gebruikt. Waarin de toekomstige verdiencapaciteit van het bedrijf centraal staat. Het verschil tussen de echte waarde van een bedrijf en de boekhoudkundige waarde noemen we goodwill.   

7   Financiële Verslaglegging

Naast de balans wordt ook de resultatenrekening en het kasstroomoverzicht op basis van de boekhouding opgemaakt. Veelal is deze zogenaamde financiële verslaglegging verplicht om zo aandeelhouders, schuldeisers en andere belanghebbenden inzicht te geven in de financiële gezondheid van de organisatie. Om je goed te verdiepen in de balans is het noodzakelijk om je ook te verdiepen in het grootboek, de winst- & verliesrekening en het kasstroomoverzicht. 

• Grootboekrekeningen & Journaalposten; op deze pagina wordt ingegaan hoe de structuur van een boekhouding eruit ziet. Begrippen als grootboek, financiële feiten, grootboekrekeningen en dubbel boekhouden worden hier toegelicht.

• Winst- en Verliesrekening; op deze pagina wordt aangegeven hoe de winst- & verliesrekening inzicht geeft in de prestaties en de financiële gezondheid van een organisatie. Begrippen als EBIT, inkoopwaarde van de omzet, netto winst en financiële opbrengsten staan daarbij centraal.

• Kasstroomoverzicht; hier worden op basis van het (strategisch) plan de feitelijke geldstromen geprognosticeerd om vast te stellen of de organisatie op korte én lange termijn kan voldoen aan haar verplichtingen. En om te bepalen wat de vermogensbehoefte is van de organisatie. Begrippen als netto kasstroom, financieringsactiviteiten, netto werkkapitaal en cashflow worden hier uitgewerkt.

Beleggers, bankiers, leveranciers en andere betrokkenen moeten erop kunnen vertrouwen dat de gepubliceerde cijfers van een organisatie juist en volledig zijn en een realistisch beeld geven. Op de pagina waarderingsgrondslagen vind je de belangrijkste normen die bij het opstellen van een balans en een winst- en verliesrekening gangbaar zijn. En met de accountantsverklaring wordt door de accountant zekerheid afgegeven over de juistheid en volledigheid van de cijfers die in de winst- & verliesrekening, de balans en het kasstroomoverzicht zijn opgenomen.